گوشه ای از تاریخ 7000 ساله زبان در ایران زمین
زبان وسیله ی تفاهم بین افراد بشر است که از مجموعه ی صداها و کلمات به وجود آمده و در طول تاریخ مثل همه عوامل طبیعی به سیر تکاملی خود ادامه می دهد. انسانها به وسیله ی زبان احساسات ، اندیشه ها و افکار خود را ابراز داشته ونیازهای خود را با آن رفع می کنند و مانند هر میراث دیگری آن را به فرزندان و آیندگان منتقل می کنند . زبان در این انتقالات و سیر خود تابع قوانین و قواعد خاصی سلیس تر و کامل تر می گردد. قالبهای کهنه جای خود را به قالبهای نو می دهد و قوانین جدید و منطقی آفریده می شود.
زبان گنجینه ی جامعه است و به قول سید جمال الدین اسد آبادی: هر ملتی که زبان خویش را فراموش کند ، تاریخ را گم کرده است و عظمت خویش را ار دست داده و برای همیشه در اسارت و بندگی خواهد ماند.
تاریخ تشکیل زبانها به درستی معلوم نیست ، اما به نظر می رسد که انسانهای اولیه به خاطر کارهای دسته جمعی و نیازهای عمومی خود به یکدیگر، زبان و تکلم به وجود آمده باشد. جوامع اولیه چون به صورت افوام می زیستند، احتمالا به تعداد اقوام زبان وجود داشته و با از بین رفتن و با مستحیل شدن این اقوام در یکدیگر تعداد زبانها کمتر شده باشد.
قبل از جنگ جهانی دوم در دنیا 2796 زبان وجود داشته در حالی که امروزه تعداد این زبانها به 600 رسیده است. گر چه اقتدار گرایی زبانی باعث شده که از این مقدار هم بیش از 100 الی 150 زبان رسمی وجود ندارد و مابقی به نوعی تحت سیطره ی زبان دیگری روزگار می گذرانند.
زبان ترکی جزء زبانهای اورال- آلتایی می باشد که یکی از قدیمی ترین و قانونمندترین زبانهای دنیا شناخته شده و به قول هومل دانشمند زبان شناسی آلمانی با زبان سومریان ارتباط مستقیم دارد.
متخصصین زبان ترکی ، ملل ترک را به سه گروه عمده تقسیم کرده اند: 1- ترکان شرقی 2- ترکان شمالی 3- ترکان غربی (اوغوزها) . ترکان غربی نیز به سه شاخه تقسیم می شوند: 1- ترکان آناتولی (ترکیه) 2- ترکی آذری ( شامل کشور آذربایجان و استانهای ترک نشین ایران ) 3- ترکمنی ( ترکی ترکمنستان) و ترکمنهای ایران.
ترکی اوغوز زبان اکثریت ترکان امروز را تشکیل می دهد. ترکی قشقایی نیز از شاخه های ترکی اوغوز است گر چه لهجه های ترکی اویغوری و قبچاق ودیگر لهجه ها نیز در میان قشقایییها وجود دارد و تحقیقات گسترده و عمیقی در این مورد صورت نگرفته است.زبان ترکی قشقایی نیز مانند هر زبان دیگر دارای گویشهای محاوره ای و یک زبان ادبی است که با ترکی آذربایجان چندان اختلافی ندارد. به نظر مؤلف لهجه ها و گویشهایی که برای یکدیگر قابل فهمند، یک زبان محسوب می شوند. بنابراین می توان زبان ترکی قشقایی و ترکی آذزی را یک زبان قلمداد کرد.
همچنانکه زبان فارسی دارای گویشهاو لهجه های تاجیکی، دری، لری، گیلکی و ... است، زبان ترکی هم دارای لهجه های مختلفی چون اویغوری، ازبکی، قشقایی، آذری، ترکمنی و ...می باشد.
در حال حاضر در دنیا 20 زبان ترکی دارای خط و کتابت می باشد. در حالی که همه آنها مثل شاخه های یک درخت محسوب می شوند، هر کدام زبان مستقلی را تشکیل می دهند. زبان ترکی قشقایی یکی از قدیمی ترین زبانهای دنیاست و می دانیم که عمده ترین و بهترین راههای تحقیق در مورد زبانهای قدیمی معمولا از سه طریق زیر انجام می گیرد:
1-مطالعه ی زبانهای قدیم است که آگاهی ما به آنها به واسطه ی آثار کتبی و سنگ نوشتههای قدیمی است.
2- تحقیق در زبان اقوام غیر متمدن و ایلات و عشایر است که ناقل اصلی کلمات قدیم به نسلهای بعدی هستند.
3- بررسی زبان کودکان است در سنین اولیه آنها.
مؤلف گر چه در موارد (1) و (3) تخصصی ندارد، اما تحقیقات گسترده ای در بین طوایف و ایلات مختلف قشقایی در مورد زبان داشته که بر اعتبار و ارزش علمی این کتاب می افزاید. اصولا ادبیات محلی و شفاهی بخصوص ادبیات ترکی قشقایی دارای تاریخی بسیار کهن بوده و وارث آفرینشی در خور تحسین است که از زمانهای بسیار دور شروع شده و نخستین شاعران ، ادبیان و فیلسوفان را در دامن خود پرورانده است.
ادبیات ترکی در ایران جزء فرهنگ گسترده ی این مملکت محسوب می گردد. بنابراین شایسته است مانند تمام میراث فرهنگی این مرز وبوم مورد حمایت و حراست قرار گیرد. این زبان همانند زبان فارسی نه تنها به مرزهای ایران محدود نمی شود، بلکه در پهنه ی وسیعی از جهان اسلام قرار گرفته است. بایستی توجه داشت که دین اسلام در طول تاریخ به وسیله ی سه زبان عمده ی عربی، فارسی و ترکی در جهان گسترده شده است. از این جهت است که باید زبان ترکی را یکی از زبانهای سه گانه ی اسلام بدانیم.
بر خلاف تصور بعضی ها که معتقدند خواندن و نوشتن ترکی مشکل است، باید بگوییم که خواندن و نوشتن ترکی نه تنها ساده و روان است، بلکه یادگیری زبان ترکی به مراتب از زبانهای دیگر ساده تر می نماید. چون قوانین و مقرراتی دارد که با یادگیری آن قوانین و یا با گذراندن چند واحد درسی ترکی به این مسئله می توان پی برد. در این کتاب تلاش مؤلف براین بوده که قوانین نوشتاری زبان ترکی را طبق معلومات و اطلاعاتی که از طریق مطالعه ی کتب ترکی و فارسی به دست آورده و نیز نظریه های جدید علمای زبانشناس ترک، نشان دهد. از خوانندگان عزیز تقاضا دارم در هر جای کتاب نقض و کمبودی مشاهده می کنند به دیده ی اغماض بنگرند و با توضیح و راهنمایی های خود، مؤلف را ارشاد نمایند. تا در چاپ های بعدی اثر کامل تر و جامع تری عرضه شود.
زمستان 1378
اسدالله مردانی رحیمی